NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
مَحْمُودُ
بْنُ خَالِدٍ
حَدَّثَنَا
أَبُو
مُسْهِرٍ
حَدَّثَنِي
عَبَّادُ
بْنُ
عَبَّادٍ
الْخَوَّاصُ
عَنْ يَحْيَى بْنِ
أَبِي
عَمْرٍو
السَّيْبَانِيِّ
عَنْ عَمْرِو
بْنِ عَبْدِ
اللَّهِ
السَّيْبَانِيِّ
عَنْ عَوْفِ
بْنِ مَالِكٍ
الْأَشْجَعِيِّ
قَالَ
سَمِعْتُ
رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
يَقُولُ لَا
يَقُصُّ إِلَّا
أَمِيرٌ أَوْ
مَأْمُورٌ
أَوْ مُخْتَالٌ
Avf b. Mâlik el-Eşcaî'den,
ben Rasûlullah (s.a.v.)'i şöyle buyururken işittim dediği rivayet olunmuştur:
"Devlet başkanı,
memur ve büyüklük taslayandan başka vaaz eden olmaz."
İzah:
Bu hadis-i şerif
hakkında Hattâbî şu açıklamayı yapmıştır: Bana erişen haberlere göre bu mevzuda
Şureyh: Bu hadis-i şerifte vaaz ve nasihat kelimesiyle kastedilen hutbedir,
demiştir. Çünkü hutbeyi devlet başkanları okur ve hutbelerinde halka vaaz ve
nasihatta bulunurlar. Kendilerinin bulunamadıkları yerlerde de bu hutbeyi
onların görevlendirdiği hatipler okurlar, halka vaaz ve nasihatta bulunurlar.
Bunların dışında bir de
hutbe okumak için kendi kendilerini görevlendirmiş kişiler vardır ki, bunların
maksatları sırf halkın gönlünü kazanarak onlara başkan olmaktır. Devlet başkanı
tarafından hutbe okumaları için hiçbir izin ve ruhsat verilmemiş olan bu
kimselere muhtâl (büyüklük taslayan) denir. Bazılarına göre halka vaaz ve
nasihatta bulunan kimseler üç kısımdır:
1- Müzekkir
(hatırlatıcı): Bunlar halka Allah'ın dünya ve ahiretteki nimetlerini
hatırlatarak onları bu nimetlerden dolayı Allah'a şükretmeye teşvik ederler.
2- Vaiz: Bunlar da
halka, Allah'ın kendisine isyan edenler için hazırlamış olduğu azabı ve bu
husustaki tehditlerini hatırlatarak onları günahlardan alıkoymaya çalışan
kimselerdir.
3- el-Kâss: Bunlar
halka geçmiş ümmetlerin başlarından geçen, onların saadetlerine ya da helak
olmalarına sebep olan ibretli haberleri nakleden kimselerdir. Bunlar,
anlattıkları haberlerin gerçeğe tam manasıyla uygun olup olmadığından emin olamazlar.
Fakat birinci ve ikinci guruba girenler bu hadise göre emniyettedirler.
Hanefî ulemasından
Aliyyü'1-Kârî ile Sindî'ye göre bu hadiste geçen kıssa kelimesiyle kastedilen
hutbedir.
Bu bakımdan hadis-i
şerif hutbe okumanın ancak devlet reisinin yetkisi olduğuna delâlet etmektedir.
Ancak devlet reisi dilerse bu hutbeyi kendi okuyabileceği gibi başka birine de
okutturabilir. Fakat devlet başkanı olmayan ya da devlet başkanı tarafından
hutbe okumakla görevlendirilmeyen bir kimsenin hutbe okumaya selahiyeti
yoktur. Okuduğu takdirde yaptığı tekebbürden ve riyadan başka bir şey değildir.
Hanefî âlimleri, hutbe
okumak için izin verilmiş olması hükmünün, namaz kıldırmak için izin verilmiş
olması hükmü gibi olduğunu söylemişlerdir.[Aynî, el-Binâye, II, 805.]